7 Ekim: Kürt Kadın Gazeteciler Günü

Kürt kadınlar, 7 Ekim Kürt Kadın Gazeteciler gününü yazımsal, işitsel ve görsel medyaya getirdikleri yeni soluk ve renkle karşılıyor.  

Gazeteci Kürt kadınlar, 2013’ten bu yana 7 Ekim’i “Kürt Kadın Gazeteciler Günü” olarak kutluyor. 7 Ekim’in tercih edilmesinin nedeni ise Türkiye’nin ilk kadın genel yayın yönetmeni olan Gurbetelli Ersöz’’ün yaşamını yitirdiği gün olması.

Özgür Gündem Genel Yayın Yönetmeni olan ve Türkiye’de gazetecilik faaliyetlerinden kaynaklı yargılandığı için mücadelesini dağlarda sürdüren Gurbetelli, 7 Ekim 1997’de bir çatışmada yaşamını yitirdi. Gurbetelli’nin yoldaşları mücadele meşalesini devralarak Hêviya Jin’dan Newaya Jin’a, JINHA’dan JİNNEWS’e,  JIN.FM’den Jin TV’ye, NuJinha’ya uzun ve meşakkatli bir yolun yolcusu olmayı kendine rehber edindi.

 Basın tarihinde oldukça köklü bir geçmişe sahip olan Kürt kadınların bu yolu birçok kadına ilham oldu. Gurbetelli de bu köklerden beslenerek ve onlardan aldığı güçle Genel Yayın Yönetmenliği koltuğuna oturdu.  Gurbetelli’nin köklerinden beslendiği ve ardından da meşalesini devrettiği Kürt kadınların basın tarihine kısa bir yolculuk yapalım.

 ‘Kadınlar Dünyası’ ile basına giriş

 “Kadınlar Dünyası” Kürt kadınların ilk yazılarını yazdığı mecralardan biri olarak biliniyor. 1913’te çıkan ve 1921’e kadar yayın hayatını sürdüren derginin yayın politikasının merkezinde kadın sorunu yer aldı. Derginin kurucu ve yazarları arasında Meziyet Bedirxan, Fexriye Bedirxan, Mes’adet Bedirxan gibi Kürt kadınlar da yer aldı. “Kadınlar Dünyası” Osmanlı döneminin ilk feminist dergisi olarak kabul görüyor.  Yine Kürt Kadınlar Teali Cemiyeti’nde yer alan kadınlar önemli yazılara imza attı.

 Rewşen Bedirxan ile yöneticiliğe geçiş

 1932-1950 yılları arasında da Kürt kadınlar artık yazar ve yönetici olarak basın mecrasındaki yerini almaya başladı. Rewşen Bedirxan, Hawar’da Sorumlu Yazı İşleri Müdürlüğü görevinin yanı sıra köşe yazarlığı yaparken, Kürt şairi Pîremêrd’in kızı Rahmexan ise 1950 yılında Jîn dergisinin imtiyaz sahipliğini üstlendi.

 Kürt kadın hareketinin ilk dergisi: Jina Serbilind

 1980’lerden sonra Kürt kadın özgürlük mücadelesi yeni bir ivme kazanırken, bunun yansımaları basın alanında da görüldü. 1993 yılında Avrupa’da çıkarılan Jina Serbilind dergisi Kürt kadın hareketinin ilk dergisi olurken, Federe Kürdistan Bölgesi’nde çıkarılan ilk kadın gazetesi ise “Jiyana Azad” oldu. Gazete 1997 yılında haftalık olarak çıkarılarak yayın hayatına başladı.

 Türkiye’de yaşayan Kürt kadınlar da 1998 yılında basın alanında adım atarak “Özgür Kadın” dergisini çıkardı. Dergi daha sonra farklı isimler ile yoluna devam etti.

 Tanrıça Zilan, Bahara Zen, Star…

 Kürt kadınlarının basın serüveni bunlarla sınırlı kalmadı. 2001 yılında Tanrıça Zilan, Dengê Jiyan, 2003 yılında Bahara Zen, 2004 yılında da Star dergileri okurla buluştu. Bu dergilerdeki yazılar her bir kadın için adeta eğitim materyali ve bellek oldu.

 Newaya Jin

2005 yılına gelindiğinde Avrupa’da aylık kadın gazetesi çıkarılmaya başlandı. Newaya Jin adı verilen gazete 16 yıldır yoluna aralıksız devam ediyor.

 İlk kadın haber ajansı: JINHA

 2007 yılında Türkiye’de Hêviya Jinê dergisini çıkaran Kürt kadınlar, 2012 yılına geldiklerinde ise adeta bir devrime imza attı. Kadın haber ajansı olan JINHA’yı kuran kadınlar, hem Ayfer Serçe’nin hayalini gerçekleştirdi hem de eril medya diline savaş açtı. Çalışanlarının tamamının kadınlardan oluşuyor olması birçok kesimin dikkatini çekmeyi başardı. JINHA; Ayrımcılığa Karşı İLEF Evrim Alataş Ödülü, Musa Anter ve Özgür Basın Şehitleri Gurbetelli Ersöz Kadın Haberciliği, Metin Göktepe Gazetecilik Ödülleri gibi köklü gazetecilik yarışmalarında da ödüle değer görüldü. JINHA 2016’da çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname ile iktidarı rahatsız ettiğinden kapatıldı.

KHK’lere inat JINNEWS

Ajanslarının kapatılmasına karşın kadınlar önce ŞUJIN’ı açtı. Fakat SUJIN’ın da kısa sürede KHK ile kapatılması üzerine kadınlar, haber ajansı inadını bu sefer JINNEWS’i açarak sürdürdü. 2017 yılında kurulan JINNEWS, JINHA’nın eril medya diline dönük savaşının sürdürücüsü oldu. “Kadının kalemiyle hakikatin izinde” diyen JINNEWS, 2019 yılında İtalyan gazeteci Maria Grazia Cutuli adına verilen cesaret ödülüne layık görüldü. Musa Anter ve Özgür Basın Şehitleri Ödülleri’ne de layık görülen JINNEWS, Kürt kadınların inadını sürdürmeye devam ediyor.

İşitsel basına bir soluk: JIN ve Star FM

Kürt kadınların başarısı ajans kurmakla sınırlı kalmadı. Kadınlar 2015 yılında da Kuzey ve Doğu Suriye’de kadın radyosu JIN.FM’i kurdu. Cizîrê Kantonu’na bağlı Amûdê kentinde kurulan JIN.FM, işitsel basında kadınların sesini duyurmayı amaç edindi. Yine Kuzey ve Doğu Suriye’de açılan Star FM, 105.00 frekansıyla 15 Aralık 2017’de Qamişlo’nun Tirbespiyê ilçesinde yayına başladı. Başlangıçta, 4 kadın gazetecinin çalıştığı radyo, 20 çalışanla yoluna devam ediyor. Kuzey ve Doğu Suriye düzeyinde yayın yapan radyo, programlarını bölgede en çok konuşulan diller olan Kürtçe, Arapça ve Süryanice sunuyor.

Kadınlara ait bir televizyon: JIN TV

Kürt kadınlar 2018 yılında ise dergi, gazete, ajans ve radyo deneyimlerini kurdukları televizyon kanalı ile taçlandırdı. 9 Ocak 2018’de “Kadının sesi, yaşamın özü” sloganıyla kurulan JIN TV, 8 Mart 2018’de de test yayına başladı. Ortadoğu’dan Avrupa’ya, Federe Kürdistan’dan Rojava’ya, dağlara…geniş bir yelpazeden kadınlara hitap eden JIN TV, bu yıl Mimarlar Odası Ankara Şubesi tarafından, doğal ve kültürel değerlerin korunmasına katkı sunmuş mimar Emre Madran’ın anısına 6’ncısı düzenlenen “Koruma Alanında Emre Madran Basın Ödülleri” de layık görüldü.

3’üncü sayfa haberlerine karşı Kadın Eki

Havuz medya gazetelerinde kadınlara ayrılan 3’üncü sayfa haberlerine karşı Yeni Yaşam Gazetesi de 2020’nin Kasım ayında Kadın Eki çıkarmaya başladı. Dijital gazete olarak çıkarılan Yeni Yaşam Kadın Eki, 15 günde bir farklı konu ve başlıklarla okuyucuyla buluşuyor.

Ortadoğu’ya ses: NuJinha

Kürt kadınlar bu yılın başında ise Ortadoğu’nun tamamına hitap edecek NuJinha ajansının kuruluşunu duyurdu. Gurbetelli Ersöz Kadın Haberciliği Ödülü’ne layık görülen NuJinha, renkli içeriği ve çok dilli yayıncılığı ile Ortadoğu’da kadının sesi olmayı amaçlıyor.

 Basını tekeline alıp biat altına alan iktidarlara karşı Kürt kadınlar, görsel, işitsel ve yazımsal medyaya kadının rengini, sesini, duygusunu ve dilini vermeyi başardı.

 

/Jin News/