Kadınlar öfkeli: Milletvekili aday listeleri yine eşitlikten çok uzak
14 Mayıs’taki seçimler için hazırlanan milletvekili aday listelerinde kadınlar yine yeterince yer bulamadı. Cumhur ve Millet İttifak’ında seçilebilir yerden gösterdiği kadın adayların sayısı yalnızca 82. Yeşil Sol Parti ve TİP’te kadın aday oranı daha yüksek. Kadınların eşit temsiliyeti için çalışan dernekler ve aktivistler bu tablo karşısında öfkeli.
14 Mayıs’taki seçimler için hazırlanan milletvekili aday listelerinde kadınlar kendilerine yeterince yer bulamadı. Cumhur ve millet ittifaklarının ‘seçilebilir’ yerden gösterdiği kadın adayların sayısı yalnızca 82. Yeşil Sol Parti ve TİP’te kadın aday oranı daha yüksek.
Diken’den Anıl Can Tuncer’in haberine göre, 2018’de seçime girip grup kurmaya hak kazanan beş partinin 3 bin milletvekili adayından 702’si kadınlardan (yüzde 23,4) oluşmuştu. O dönemde kadın adayların sadece 49’u birinci sıradan aday gösterildi. Seçimin ardından Meclis’e giren 600 milletvekilinin 103’ünü kadınlar, 497’sini erkekler oluşturmuştu.
Bu seçimlerin listelerinde de durum pek farklı değil.
Cumhur İttifakı
AKP’nin 600 adayının 113’ü kadın ve bunlardan 37 tanesi bulundukları seçim bölgesinde ilk üç sıradan aday gösterildi. Birinci sıradan aday gösterilenler ise Ağrı’dan Ruken Kilerci, Edirne’den Fatma Aksal, Osmaniye’den Derya Yanık ve Düzce’den Ayşe Keşir oldu. İttifak ortağı MHP’deyse kadın milletvekili adayı sayısı sayı 90’da kaldı. Yine Cumhur İttifakı’nın yeni üyesi Refah Partisi’nin 600 adayının yalnızca 45’i kadın.
Millet İttifakı
DEVA Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’nin de dahil olduğu CHP listesindeki adayların 156’sı (yüzde 26,80) kadın. Bunlardan 39 tanesi bulundukları seçim bölgesinde ilk üç sıradan aday gösterildi. Birinci sıradan aday gösterilenler ise, Afyonkarahisar’dan Burcu Köksal, Ankara 1. Bölge’den Gamze Taşcıer, Bartın’dan Aysu Bankoğlu, Giresun’dan Elvan Işık Gezmiş, İzmir 2. Bölge’den Gökçe Gökçen, Osmaniye’den Asu Kaya, Sakarya’dan Ayça Taşkent, Trabzon’dan Sibel Suiçmez, Tunceli’den Hüsniye Karakoyun oldu.
İstanbul’da 98 kişi milletvekili aday listesinde yer alırken 26 kadın milletvekili adayı gösterildi. İstanbul 1.Bölge’de toplam 10 kadın aday yer aldı. Gamze Akkuş 2.sıradan, Elif Esen 7.sıradan listeye girdi. 2. Bölge’de 7 kadın milletvekili seçilirken, 3.Bölge’de bu sayı 9 oldu. Uğradığı silahlı saldırı sonucu yaşamını yitiren eski Diyarbakır Baro Başkanı Tahir Elçi’nin eşi Türkan Elçi, İstanbul 3. Bölge 3. Sıradan; CHP Yoksulluk Dayanışma Ofisi Koordinatörü Hacer Foggo, İzmir 2’inci bölge 8’inci sıradan aday gösterildi. İki isim de CHP listelerinde ilk kez yer aldı. Tunceli Emek Gazetesi sahibi, eğitimci Hüsniye Karakoyun da CHP’nin Tunceli milletvekili adayı oldu.
Dokuz ilde aday göstermeyen İYİ Parti’ninse 536 adayının 139’u kadın. Yani oran yüzde 25,9 seviyesinde.
Emek ve Özgürlük İttifakı
Partiler arasında en fazla kadın adayı Yeşil Sol Parti gösterdi. HDP’nin de dahil olduğu emek ve özgürlük ittifakının çatı partisi Yeşil Sol Parti’deyse şu ana bildirilen 490 adayın 193’ünü kadınlar oluşturuyor.
Eski Mülkiyeliler Birliği Başkanı, Barış akademisyeni Sevilay Çelenk Diyarbakır 6. sıradan aday gösterilirken, gazeteci Ayşegül Doğan Dağlı Şırnak’tan 3. sıradan aday gösterildi. Hak savuncusu Nurten Ertuğrul Batman 4. sıradan, Özgül Saki, Yeşil Sol Parti İstanbul 2. Bölge 2. sıradan aday oldu.
Emek ve Özgürlük İttifakında bulunan Emek Partisi (EMEP), Türkiye’nin birçok yerinde Yeşil Sol Parti listesinde milletvekili adayları gösterdi. Ekmek ve Gül Yayın Kurulu ve EMEP GYK Üyesi Sevda Karaca Antep 1. sıradan aday oldu.
Aynı ittifaktan Türkiye İşçi Partisi (TİP) de 398 aday içerisinde 161 kadını vekil adayı gösterdi. Sera Kadıgil İstanbul 1. Bölge’de 1. sıradan aday gösterildi. Çorlu’daki tren kazasında oğlu Oğuz Arda Sel’i kaybeden Mısra Öz, İstanbul 2. Bölge’de 2. sıradan, gözaltında dövülerek öldürülen gazeteci Metin Göktepe’nin kardeşi Meryem Göktepe de İstanbul 3. Bölge’de 2. sıradan aday oldu. Trans kadın aktivist ve oyuncu Esmeray Özadıktı ise İstanbul 2. Bölge’de 3. sıra adayı, avukat Yelda Koçak Ankara 2. Bölge 3. Sıra adayı oldu. Trans kadın aktivist Niler Albayrak ve İzmir Barosu LGBTİ+ Hakları Komisyonu’ndan Avukat Sena Yazıbağlı da listede yer buldu.
Kadınların eşit temsiliyeti için çalışan dernekler ve aktivistler bu tablo karşısında “Eşitlik demokrasinin olmazsa olmazıdır” diyerek tüm taraflara tepki gösterdi.
Gülseren Onanç: Kadına yer açmayan bir siyasi görüş, bize vaat ettiği baharı zor getirir
SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği kurucusu Gülseren Onanç, partilerin belli ezber söylemler dışında kadınların eşit temsiliyle ilgili politikası bulunmadığını belirterek, aday listelerine şaşırmadığını söyledi: ”Bu durumun buraya geleceği belliydi. Siyaset erkek egemen bir alan. İttifaklar da erkek ittifakı şeklinde gelişince bu durumun böyle olacağını tahmin etmeye başlamıştım. Millet ittifakının söylemlerinde içselleşmiş bir eşitlik dili görmüyorduk.
Siyasi partiler tamamen erkek egemen oyun alanları. Burada bir kadının kendine yer açması çok zor. Yöneticilerin kararlı bir şekilde yaklaşması ve bunu politik süreç olarak örmesi gerekiyordu. Böyle gelişmediği için de sonuç şaşırtıcı değil. Genelde söylemde kalan İstanbul Sözleşmesi’ne geri dönüş ve 6284 sayılı kanunun savunulması öndeydi. ‘Siyasette kadınlar daha fazla temsil edilecek, iktidar içinde kadının mutlaka eşit sesi olacak’ gibi şeyler duymadık.
Duymadığımız bir şeyi de listede görmemiş olduk. Kadına yer açmayan, eşit temsile yer açmayan bir siyasi görüşün bize vaat ettiği baharları zor getireceğini düşünüyorum. Eğer bu sağlanmazsa, Kadın-erkek eşitliği sağlanmazsa gerçek eşitliğe ulaşmamız söz konusu olamaz.”
“Kadın hareketinden aday gösterilmedi”
Senelerdir sokaklarda baskıya ve hak ihlallerine karşı direnenlerin kadınlar olduğuna dikkat çeken Onanç, bunun gerektiği şekilde parlamentoya yansımadığı düşüncesinde: ”Sivil muhalefet sokakta en güçlü şekilde, direnen haklarını için vazgeçmeyen alanını kadınlar örmüştü. Ama bu nedense siyasete yansımadı. ‘Kadınlar çok güçlü, isterse yapar’ laflarını duyuyoruz ama iş o koltukları bir kadınla paylaşmaya gelince erkekler kadınlara yer açmamak için işbirliği yapıyorlar.
Başkanın iki dudağı arsında seçilmiş ve onun her dediğine parmak kaldıran kadınları istemiyoruz. Bizim temsilci görmek istediğimiz sivil muhalefeti senelerdir sokaklarda ören ve bedeller ödeyen kadınlar. Kadın hareketinden gelen 15-16 aday vardı. Ama ancak bir tanesi seçilecek yerden aday gösterildi. Diğerleri aday bile yapılmadı.”
SES Derneği’nin muhalefete çağrısı: Kadın ve eşitlik bakanlığı kurulsun
Onanç, eşit temsil için çalışan SES Derneği’nin taleplerini de şöyle anlattı: “15 Mayıs’ta bu rejimin sonlanacağını umut ediyoruz. Yeni iktidardan da beklentilerimiz büyük. Geçtiğimiz hafta ilan ettik. Kadın ve eşitlik bakanlığı kurulmasını talep ediyoruz. İkinci olarak kadın sivil toplum örgütlerinin bütün karar alma ve politika üretme süreçlerine aktif olarak katılmasını istiyoruz. Bahar ancak eşit temsille, kadının erkeğin karar mekanizmalarında var olmasıyla gelebilir.”
Hürriyet’e konuşan Kadın Koalisyonu Koordinatörü İlknur Üstün da aday listelerinde kadın sayısının azlığından öte kadın politikalarını ve cinsiyet eşitliğini dillendiren, kaynaklarını bunun için kullanacak kadınların eksikliğine vurgu yaptı:
“Seçim İttifakı önemli ama yıllardır ne zaman bir ittifak oluşturulsa ilk gözden çıkarılan grup kadınlar oluyor. ‘Şu an daha önemli meseleler var, hele bir Türkiye kurtulsun’ deniyor. Ancak bu artık kadınların susup kabul edebileceği bir yaklaşım değildir. Demokratikleşme, kadınlar dışarıda bırakılarak yapılamaz. Kadınlar kendi süreçlerinde mücadele verirken, daha iyi bir dünya ve gelecek kurmanın bilici ve sorumluluğuyla hareket ettiler. Yani kadınların mücadelesi, aynı zamanda ülkedeki her yurttaşın eşit, adil, özgür bir toplumsal yaşamı mümkün kılmak için verdiği bir mücadeledir. O nedenle kadınların aday listelerinde beklendiği gibi yer almaması önümüzde mücadele edeceğimiz uzun bir yol olduğunu gösteriyor.”
Nuray Karaoğlu: “Kota değil eşit temsil istiyoruz”
“Bu tablonun utancını her seçim döneminde kadınlara methiyeler düzüp, destek isteyen son anda ise kadınları liste dışı bırakan erkeklere bırakıyoruz” sözleriyle tepkisini dile getiren Kadın Adayları Destekleme Derneği Başkanı Nuray Karaoğlu, bugüne kadar milletvekili çıkarmayan 20 il arasından 5’i konusunda umutlu; bu dönem Giresun, Osmaniye, Ardahan, Burdur ve Nevşehir’den kadın milletvekili çıkabileceğini belirtiyor.
“Sürekli politik alanda kadınlara parmak sallayarak ne yapması gerektiğini söyleyen erkekler var. Biz artık bu seçimlerde erkeklere ‘yeter’ diyoruz. Bu yıl kadın sesi o kadar güçlü geliyor ki artık yüzde 25’lik kotaları falan kabul etmiyoruz mecliste eşit temsil edilmek istiyoruz.”
/Kaynaklar: SES; Diken, Bianet, BBC Türkçe, Evrensel/