Özgür toplumu güçlendirmek için ana tanrıçaların izinden gidebiliriz

“Zorlu yolu kırarsak, dogmaları ve alışkanlıkları sorgularsak, onların hakikatini gün ışığına çıkarır ve orijinal anlamlarını anlarsak, o zaman bizi ataerkil düşünce ve eylem kalıplarına hapsolmuş halde tutan zincirleri de kırıp atabiliriz.”

Çocukluğumuzdan itibaren sosyal ve ailevi inançlarımıza uygun olarak çeşitli dini bayramlar yapıyoruz. Çoğu zaman kökenleri ve bayram geleneklerinin anlamı hakkında pek düşünmüyoruz. Bayram sezonunu dört gözle beklerken, odak noktası genellikle akraba ve arkadaşlarla bir araya gelmek, birbirlerine hediyeler vermek ve ziyaret etmektir. Bununla birlikte, tek tanrılı dinlerin şenlikli ritüellerinin daha yakından incelenmesi, özellikle şenlik ve hediye kültürleriyle karakterize edilen evrensel ve yerel ana tanrıça kültürlerinin çok sayıda izini ortaya çıkarır.

Bu nedenle Ezidilerin, Yahudilerin ve Hıristiyanların en önemli bayramlarının baharın başlangıcı ve kış gündönümü haftalarında birbirine yakın olması tesadüf değildir. Bu bayramlar için farklı dini yorumlar olsa bile bazı ritüel ve adetlerin benzerliği şaşırtıcı. Bunlar, örneğin, belirli bayram günleri ile bağlantılı olarak oruç tutma, mum veya ateş yakma, hediyeler dağıtma ve alma, tatlı hazırlama veya birlikte bayram yemeği yemeyi içerir. Burada kökenini sorgulamak istediğimiz bir diğer gelenek de tavuk yumurtasının boyanmasıdır.

Çocukluğumda, Paskalya Tavşanı’nın veya Paskalya pazarında parlak renkli tavuk yumurtası arayışının (daha modern formda çikolata yumurtası) İsa’nın dirilişiyle ne ilgisi olabileceğini, neden o gün kutlandığını ben de çok az düşünmüştüm. Bununla birlikte, Kutsal Cuma günü İsa’nın çarmıha gerilmesinin anılmasıyla başlayan ve dirilişinden sonraki gün, yani Paskalya Pazarı’nda sona eren Paskalya günlerinin, Mart ayı sonu-Nisan ortası arasında her yıl farklı bir haftada kutlandığı zaman kafam karışmıştı. Ben de Jineolojî araştırmasının bir parçası olarak bu bilmecenin çözümüne rastladım. Burada, baharda bayram gününde yumurta boyama geleneğinin Hıristiyanlık öncesi köklere sahip olduğunu ve ana-ilahi kozmovizyonlarla ilgili olduğunu öğrendim.

Karakteristik özellikleri dolunay ve kırmızı renk olan ana tanrıçanın dünya yumurtası, doğurganlığı, yenilenmeyi ve yeniden doğuşu simgelemektedir. Nisan ayı başında dünyanın yaratılış günü ve baharın başlangıcı olarak kutlanan Ezidi bayramı Çarşema Sor geleneklerinde bu sembollerin izleri açıkça görülmektedir. Bu bayram vesilesiyle yumurtalar renklendirilir, çünkü yumurtalar Ezidi inancında yaşamın ve evrenin özünü temsil eder. Evrenin dört unsurunu içerirler: toprak, su, rüzgâr ve ateş. Nisan ayı kutsal kabul edildiğinden ve rengarenk çiçekleriyle bûka salê (“Yılın Gelini”) olarak anıldığından, Nisan ayında Ezidilerde düğünler yapılmaz.

Asur, Arami ve Keldani halkları da M.Ö. 4749’dan beri Akito isimli bir kutlama yapıyorlar. İlkbaharda yumurta boyadıkları ve yılın en önemli festivali. Kutlamalar her yıl 21 Mart’tan sonraki ilk yeni ayı takip eden ilk Pazar günü başlar ve 12 gün sürer. Buğday ekme, cennetin ve dünyanın yaratılışı festivali olarak da kutlanan Akito Festivali’nin geleneklerinin kökleri büyük olasılıkla Neolitik ana-ilahi kültüründeki doğurgan yarım ay sembolüne dayanmaktadır. Bununla birlikte, cennetin ve yeryüzünün yaratılması eylemi, Babil mitolojisinde ana tanrıça Tiamat’ın “dünyadaki kaosu sona erdirdiği” iddia edilen yeni hükümdar oğlu Marduk tarafından koparılması olarak temsil edilir. Bu örnek, insanlık tarihindeki ilk kırılmanın nasıl kadınlara yöneltildiğini ve mitolojik anlatımla yeniden yazıldığını gösteriyor. Ana tanrıça kültürünün eski festivalleri bile orijinal anlamlarından yoksun bırakılacak, devlet ve ataerkil yönetimin bir tezahürü olarak yeniden tasarlanacaktı.

Daha önce de belirttiğim gibi, Hıristiyan Paskalya festivali de ana tanrıçaya olan inancın açık izlerini taşıyor. Her yıl 21 Mart’tan sonraki ilk dolunayı takip eden ilk Pazar günü kutlanır. Adı, özellikleri tanrıça Astarte’ninkilere karşılık gelen Cermen doğurganlık tanrıçası Ostara’ya (Eostre) kadar uzanmaktadır. Bahçede parlak renkli yumurtaları saklayan tavşanlar veya özel örgülü ekmeklerin pişirilmesi gibi Paskalya gelenekleri ve sembolleri, bu festivalin başlangıçta bereket tanrıçası onuruna kutlandığını göstermektedir. Meryem kültüne benzer şekilde, anaerkil kültürün unsurları da halk arasında daha fazla kabul görmesi için bu festivalde Hıristiyan geleneklerine entegre edildi. Bu yaklaşım aynı zamanda ana tanrıça kültürünün gücünün bir ifadesidir. İnsanların yaşamlarıyla yakından bağlantılı olduğundan, yani insan ihtiyaçlarını karşılamalarına, sorunlara ve sorulara çözüm bulmalarına yardım ettiğinden, insanlar Hıristiyan inançlarına sahip olsalar bile ona bağlı kaldılar.

Ana tanrıça kültürü, tek tanrılı, İbrahimî dinlerin anlatılarında, sembollerinde ve geleneklerinde birçok iz bırakmıştır. Kısmen lanetlendiği ve yok edilmesi gerektiği için. Kısmen direndiği ve insanlar ona sadık kaldığı için. Kısmen yeniden yorumlandı, çarpıtıldı ve entegre edildi. Kısmen, insani değerlerini ve geleneklerini koruyabildi ve bunları yeni dinlere dahil edebildi. Ana tanrıça kültürünün tarihi bize, taşları kumdan ayırıp seslerini konuşturmamız gerektiğini öğretir ki böylelikle kendimizi taşa çevirip susmayalım. Zorlu yolu kırarsak, dogmaları ve alışkanlıkları sorgularsak, onların hakikatini gün ışığına çıkarır ve orijinal anlamlarını anlarsak, o zaman bizi ataerkil düşünce ve eylem kalıplarına hapsolmuş halde tutan zincirleri de kırıp atabiliriz. Bu, kendi belirlediğimiz, dayanışmacı ve yaratıcı bir şekilde düşünebilmemiz, inanabilmemiz, hissedebilmemiz ve hareket edebilmemiz için temeldir. Böylelikle bayramlarımızın/kutlamalarımızın tadını çıkarırken ve yoğun bir şekilde kutlarken, mücadelemize ve özgür bir toplum için çalışmamıza olan inancımızı güçlendirmek için ana tanrıçaların izinden gidebiliriz. Bu şekilde yeni, renkli bir mozaik oluşturmak için kaldırım altındaki birçok küçük taşı birleştirebiliriz.

/jn/