Batı’yı giydiren Sri Lankalı kadınlar işsizlikle karşı karşıya
Sri-Lanka’da büyük markalara üretim yapan kadın işçiler, pandemi sırasında korunmasız çalışarak, sağlıklarından olmuştu. Tekstil işçisi kadınlar, şimdi de ekonomik kriz nedeniyle kapanan işletmeler nedeniyle işsizlikle boğuşuyorlar.
Küresel bir işçi hakları grubu tarafından Mayıs ayında yayınlanan rapor Sri Lanka’da Covid-19 salgını nedeniyle binlerce hazır giyim işçisinin salgın protokollerine uyulmadığı için hastalığa yakalandığını ve ağır koşullarda çalışmak zorunda kaldığını gösteriyor.
Batı’daki zengin hemcinslerine kıyafet diken düşük ücretli kadın hazır giyim işçileri, Sri-Lanka’da şimdi de pandeminin yarattığı ekonomik krizin ağır yüküyle mücadele ediyor. Ülkede markalara üretim yapan küçük tedarikçi işletmeler birer ikişer kapanmaya başladı.
Sri Lanka’nın başşehri Kolombo yakınlarında Moronthuduwa’da slip, yelek üreten ve 20 kadını istihdam eden tekstil atölyesi sahibi Antony-gerçek ismi bu değil- “20 senedir böyle bir şey görmedim. Oyun bitti. Fabrikamı kapatmak zorundayım. Ailelerin yaşayacağı sıkıntıları şimdiden görüyorum, ama ben ne yapayım?” diyor.
Anthony elektrik kesintileri, artan hammadde fiyatları, azalan siparişler nedeniyle ihracata yönelik üretim yapan küçük işletmesini kapattığını, artık paçavra ticareti yapmayacağını da sözlerine ekliyor.
İşletmede çalışan kadın işçilerin durumu elbette daha ağır onların ücretlerinden başka gelir kaynağı yok. İşletmenin kapanmasıyla birlikte 20 kadın daha işsizler ordusuna katıldı.
Kapanan atölyenin işçilerinden 22 yaşındaki Charika Fernando, emek sömürüsünü şöyle anlatıyor: “Fabrikamızda dikilen lüks marka bir giysi, aylık ücretimize denk geliyor. Onlar saatlerce süren zorlu çalışmamızdan milyonlarca dolar kazanırken bize çok az ücret ödeniyor” diyor.
Hammadde sıkıntısı, ödeme güçlükleri nedeniyle kapısına kilit vuran küçük işletmeler, Sri Lanka’nın her yerini sarmış durumda. Bu süreçte en ağır bedeli ise hazır giyim endüstrisinin omurgasını oluşturan kadın işçiler ödüyor. Kırsal bölgeden gelen pek çok kadın işçi geçinmek için banka kredisine başvurmuş, ya da fazla mesai yapıyor. Victoria Secret’den bir sabahlık pahasına oluyor bunlar.
Sektördeki her 10 işçiden sekizi kadın ve çoğu iş aramak için kırsal alanlardan gelen yoksul kadınlar. Fernando’nun annesi Rani de bu kadınlardan biriymiş. Köyünden 120 km uzaklıktaki Katunyaka Serbest Bölgesindeki işyerine kıyafet dikmek için her gün gidip gelmiş.
Fernando, “Annem ütücü olarak yıllarca çalıştı. Bu işin onun bedenini ne kadar zorladığını gördüm.” diyor. Ama alternatif olmadığı için o da aynı işi yapmak zorunda kalmış. Ekonomik kriz döneminde yaşadığı çaresizliği ise şöyle anlatıyor: “Ücretlerdeki artış ülkedeki fiyat artışına yetişemiyor. Sebze, et ve balık fiyatlarına zam geldi. Şubat ayında sendikaların talebi üzerine 2 bin 500 rupi maaş artışı aldık. Maaş artışından hemen önce ev sahibim odamın kirasını 15 bin rupiye yükseltti.”
Bir iç giyim fabrikasında çalışan Jasintha Nilmini de düşük ücretlerden şikayetçi: “Ücretimizin yarısından fazlasını işyerine gidip gelmek için harcıyoruz. Ailemizi desteklemek veya başımızın üstündeki damı korumak için çok az bir para kalıyor.”
Bir başka yakınma konusu ise işsizliğin baskısıyla çalışma saatlerinin artırılması. İşçiler tatil yapmadan hastalık izni dahi alamadan günde 12 saatten altı gün çalışıyor.
Kadınlar için adil ücret
Sri Lanka’da küresel markalar için giysi üreten 300 büyüklü, küçüklü fabrika ve işletme var. Ülkenin döviz kazancında tekstil ikinci sırada yer alıyor. Ayrıca sektör, ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasına (GSYİH) yüzde 6 katkıda bulunarak, 350 bin kişiyi doğrudan ve 700 bin kişiyi dolaylı olarak istihdam ediyor.
Pandemide diğer pek çok sektör gibi sert darbe alan hazır giyim sektörü, karantina sonrasında talebin artması ve koronavirüs enfeksiyonunun azalmasıyla bu yılın başlarında eski haline geri döner gibi görünüyordu. Fakat ekonomik kriz ortalığı alt üst etti.
Şu anda döviz kıtlığının körüklediği ekonomik kriz, ölümcül salgından kurtulmaya çalışan adayı iyice sıkıştırıyor. Batıya yapılan sevkiyatın elektrik kesintileri nedeniyle durma noktasına gelmesi, markaların Hindistan, Bangladeş gibi alternatif pazarlara yönelme tehlikesini de doğuruyor.
Sendikalar, yıllardır üstü örtülen ve şimdi ortaya çıkan temel sorunlar nedeniyle hükümeti suçluyor ve Batılı markalar ile Asyalı işçiler arasındaki güç dengesizliğini vurguluyor. Mayıs’ın başında Kolombo kentinde, devlet başkanı Gotabaya Rajapaksa ve kabinesinin istifasını talep ederek büyük bir grev gerçekleştirdiler.
Sri Lanka’da Serbest Ticaret Bölgeleri Sendikası ve Kadın Merkezi yöneticisi Padmini Weerasooriya rapordan hareketle kadın tekstil işçilerin durumu hakkında şöyle konuşuyor: “Kadın haklarını önemsiyorsanız, moda işinin nasıl yürütüldüğü konusunda endişelenmeniz gerekiyor”
20 yıldan fazla bir süredir hakları alanında çalışan ve kadınların sendikalarda örgütlenmesinin çok daha zor olduğunu belirten Weerasooriya, “Kadınlar sadece evde değil, aynı zamanda işte, okulda ve aile içinde de baskı görüyorlar. Giyim sektöründe çalışan herkese adil bir ücret ödenmesini istiyoruz” diyor.
/kadinisci.org/