Dengbêj Kürt kadınları Kürtçe için direniyor
Seslendirdikleri klamlarla dengbêjlik geleneğiyle birlikte bir tarihi gelecek nesillere aktaran Dengbêj Suphiye Bayav ve Hakime Bayav, Kürtçe için yıllardır direnen iki kadın. Akraba olan Suphiye ve Hakime, geçmişten bugüne devlet ve erkek baskısı karşısında dengbêjlik ve Kürt diline sahip çıktı.
ERİVAN RADYOSU’NDAN ETKİLENDİ
Siirt’in Pervari ilçesi Erkendi köyünde doğan Suphiye Bayav (48), çocuk yaşta hayvanları otlatmaya giderken Erivan Radyosu’nda dinlediği dengbêjlerden esinlenerek kilamlar söylemeye başladı. Ancak o yıllarda ailesindeki erkek bireyler tarafından “kadının şarkı söylemesi ayıp” denilerek denbêji söylemesinin engellendiğini anlatan Suphiye Bayav, “Erkekler söyleyebiliyordu ama kadınlar söylediğinde ayıplanıyordu. Biz kız çocukları ve yine kadınlar kalabalık ortamlarda söyleyemiyorduk. Gizli gizli dağlarda söylerdik” dedi. Hayvanlarını otlatırken gizli gizli dengêji söyleyen Suphiye Bayav, 1993’te askerler tarafından köyü yakıldıktan sonra Adana’ya göç etmek zorunda kaldı. Memleket hasreti çeken Bayav, burada Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) ile tanışarak, parti çalışmalarına katılmaya başladı.
‘DİL MÜCADELEMİZDEN VAZGEÇMEDİK’
Parti çalışmaları yürütürken çocukluk hayali olan Mezopotamya Kültür Merkezi’nde (MKM) dengbêji söylemeye başlayan Bayav, “Dünya Radyosu vardı o dönem, orada klam söylüyordum. Kanun Hükmünde Kararnamelerle (KHK) kapatıldı. Biz mücadelemizden vazgeçmedik tabi. Bulunduğumuz her alanda Kürtçe için çalışmalar yaptık” diye belirtti.
Geçmişte erkeklerin, kadınların dengeji söylememesi için baskı kurduğunu, devletin ise Kürt diline olan tahammülsüzlüğünden Kürtçe’yi yasakladığını söyleyen Bayav, “Şimdi 40 milyon Kürt var. Fakat hala Kürtçe resmi dil değil. Kürt dili için açılan kurslar devlet tarafından kapatılıyor. Dili olmayan insan kaybetmeye mahkumdur. Kürt dilinin önündeki engeller kalksın istiyoruz” ifadelerinde bulundu. Anne ve babalara çocuklarıyla Kürtçe konuşmaları konusunda çağrıda bulunan Bayav, “En büyük öğretmen anne babalardır, çocuklarıyla Kürtçe konuşsun, öğretsinler. Kürt dilinin yayılması gerekiyor. Ne kadar dil o kadar zenginlik. Dil, kültürdür, kültürümüzü bugünlere getiren de denbêjliktir” şeklinde konuştu.
ERKEK VE DEVLET BASKISI
Hakime Bayav (64) de, çocuk ve gençlik yıllarında gizli gizli klamlar seslendirdiğini söyleyerek, “Şimdilerde bana ‘iyi ki seni engelleyenleri dinlememiş ve söylemişsin’ diyorlar. Eskiden büyüklerimiz söylememize izin vermezdi, şimdi ise devlet dilimize baskı uygulayarak söylememize izin vermiyor. Ama biz yine Kürtçe konuşmaya ve dengbeji söylemeye devam edeceğiz” diye konuştu.
Çocuklarına bir gelenek miras bırakacağını söyleyen Bayav, “Ben çocuklarımı tembihliyorum; benim söylediğim klamları not almalarını istiyorum. Bir gün ölürsem kaybolmasın diye. Gelecek nesillere de aktarılsın. Dil benim için her şeydir. Dilimi unutursam her şeyimden kopmuş olurum” dedi.
/MA/